BYPASS MI? - STENT Mİ?

Bu çok büyük bir yanlıştır. Bypass ameliyatı tıkalı          yada daralmış kalp damarlarının çıkartılıp yerine yenisinin        takılması ameliyatı değildir.  Bypass demek ismi üzerinde tıkalı damarın tıkalı kısmının bacaktan alınan toplar damarlardan yapılan bir ek (greft) damarın bir ucunun aortaya diğer ucunun da tıkalı kısmın aşağısına bağlanması suretiyle bypass edilmesidir (Şekil I). Yani tıkalı damar aynen kalıyor, tıkanık kısıma dokunulmuyor, fakat tıkalı yerin aşağısına bacaktan alınan toplar damarla veya başka yere kan götüren bir damarın ucunun çevirilerek bağlanması  suretiyle kan götürülmesidir. Bypass yapılan damarlar tıkanmaz diye bir durum kesinlikle söz konusu değildir. Bacaklardan alınan venöz greftler çok daha sık ve çabuk tıkanabilmekle birlikte atardamarlardan yapılan bypass damarları da tıkanabilmektedir. 
            Tıkalı damarların stentle açılması ise el bileğinden veya kasık damarından girilerek özel yapılmış olan kateterlerin damar içerisinden kalbi besleyen damarlara kadar ilerletilir.  Daha sonra tıkanmış yada daralmış kalp damarının dar kısmının içinden özel yapılmış ince balon telleri ile geçilmesi ve sonrasında bu tel üzerinden damar çapına uygun ince uzun balonun ilerletilmek suretiyle damarın tıkalı kısmının içine getirilir ve burada şişirilerek damarı tıkayan kolestrol ve kireçten oluşan materyaller damar duvarına yapıştırılır. Yine balonun üzerine monte edilen çok ince, metalden yapılı stent daralmış kısımda içindeki balon şişirilerek darlık ortadan kaldırılır ve damar açılır. Yani stent işleminde tıkalı kısım açılmak suretiyle, çok ince metal bir malzeme (stent) damar içine bırakılıyor, bypass’ta ise tıkalı kısım aynen kalıyor, tıkalı kısmın aşağısına greft damarlar ile başka yerden kan getiriliyor. 

            Stent işleminde hasta hemen ayağa kalkabiliyor, anestezi, entübasyon gerekmiyor, hasta uyanıkken yapılıyor. Bazen aynı gün akşam taburcu edilebiliyor ve sonraki gün işine dönebiliyor. Bypass ameliyatında ise hasta entübe ediliyor, genel anestezi ile uyutuluyor ve ameliyattan sonra ayağa kalkmak, işine dönmek bazen 2-3 ay kadar zaman alabiliyor. Elbette ki stent sonrasında stent içi tekrar daralabilmektedir. Fakat stentlerin üzerinin daralmayı engelleyen ilaçlarla  kaplanması ve stent teknolojisindeki gelişmeler stent daralmasını minimum seviyelere düşürmüştür. Ayrıca bypass olan hastaya daha sonra damarı tıkanırsa tekrar anjiyo ve stent takılabileceği gibi stenti tıkanmış hastanın damarı tekrar balon ve stent ile açılabilir, gerekirse bypass yapılabilmektedir. Yani “stent takılan hastaların ameliyat şansı gider” şeklindeki söylem ve bilgiler doğruyu yansıtmamaktadır.            Hem bypass sonrası hem de stent takıldıktan sonra her iki durumda da hastaların belli bir kısım ilaçları kullanması zorunludur. Peki “hangi hasta bypass olmalı hangisine stent takılması gerekir” sorusuna gelirsek bir kısım hastanın damarları sadece balon ve stentlerle açılabilecekken, bir kısım hastanın damarları ise bypass ameliyatına daha uygundur. Önemli bir kısım hastanın damar yapısı ise hem bypass ameliyatına hem de stentle açmaya uygundur. Son yıllarda anjiyo malzeme ve stent teknolojisisindeki baş döndürücü gelişmeler sayesinde hastaların %90 dan fazlası ameliyata gerek kalmaksızın stent ile açılabilmektedir. Şöyle ki ana damar tıkanıklığı ve uzun süredir tıkalı kireçlenmiş damar (CTO) gibi eskiden sadece ameliyat gereken, açılması imkansız damarlar bile artık uzmanlaşmış tecrübeli ehil ellerde Bypass ameliyatına gerek kalmaksızın stent ile açılabilmektedir. Ayrıca akciğer hastalığı gibi ameliyat riskini artıran ek hastalığı olanlarda stent işlemi risk oluşturmadan kolaylıkla uygulanabilmektedir. Bu nedenle ameliyat kararı  verilmeden önce hastaların mutlaka bu konuda uzmanlaşmış kardiyologlardan bilgi aldıktan sonra karar vermesi önem taşımaktadır. 

  Prof Dr Mehmet YAZICI

  Kalp ve Damar Hastalıkları Uzmanı